Cầu Long Biên

Lời người ghi:
Đây là bản ghi tóm tắt bài giảng của nhà văn Nguyễn Đình Thi, mở đầu khóa I Trường Viết văn Nguyễn Du, cách nay vừa tròn 40 năm. Đây là kiểu trường đặc biệt, nhằm đào tạo các nhà văn. Nó kế thừa kinh nghiệm của nhiều lớp bồi dưỡng đã được tổ chức rất thành công ở Nhà sáng tác Quảng Bá trong và sau những năm chống Mỹ. Tuy vậy để có thể cho ra đời một trường đào tạo chính quy theo hệ đại học với sự kết hợp hài hòa giữa ba yêu cầu: bồi dưỡng kiến thức cơ bản, nâng cao lý luận nghiệp vụ và thực hành sáng tác thì nhà trường cũng phải mất đến 3 năm chuẩn bị. Ấy là chưa kể do cơ sở vật chất vào lúc tình hình kinh tế còn rất nghèo và thiếu thốn đủ thứ. 

Nhà văn Nguyễn Đình Thi

LTS: Tác giả bài viết nguyên là Chủ tịch Tổng hội Sinh viên Sài Gòn (1963-1964), bản thân anh đã thực sự thức tỉnh và trưởng thành qua các cuộc đấu tranh của Phật giáo năm 1963 (chống chế độ độc đoán Ngô Đình Diệm) và 1966 (chính biến miền Trung chống Mỹ và Thiệu - Kỳ) do Thượng tọa Thích Trí Quang lãnh đạo. Anh chỉ ghi lại những điều chính bản thân mình mắt thấy tai nghe về các sự kiện lịch sử có liên quan đến Thượng tọa Thích Trí Quang và phong trào Phật giáo cùng các suy nghĩ của mình và bạn bè qua những lần được gặp gỡ, bàn thảo với thầy, đặc biệt vào các năm cuối cuộc chiến tranh Việt Nam

Về cái biến cố lịch sử mà dân tộc Việt Nam gọi là “Điện Biên Phủ trên không” và Không quân Mỹ gọi là chiến dịch Linebacker II, chúng tôi đã trình bày ý nghĩa của nó trong toàn cảnh của cuộc can thiệp quân sự của nước Mỹ vào nội bộ nước Việt Nam. Xin nhắc lại, đó như là cú đấm mạnh hết sức mà một bên tung ra trước khi quay đầu bỏ chạy khi thấy bên kia vẫn vững vàng⁽¹⁾.

Nhìn từ xa để hiểu vai trò xong, nên lại gần mà nhìn cho rõ chân dung. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trích dẫn một số lời ghi của người trong cuộc và nhân chứng để phác họa lại chuyện đã xảy ra. Đặc biệt, chúng tôi sẽ dẫn lời tường thuật “nóng hổi” của phóng viên nhật báo The New York Times đăng ngày 30-12-1972 về tâm lý của các phi hành đoàn B-52 sau khi bay trên trời Hà Nội. Cả thế giới đã quen thuộc với tinh thần bất khuất của những người bị “rải thảm”. Tưởng mọi người cũng nên biết đến cái diễn biến xuống dốc tinh thần hết sức đột ngột nơi những chuyên gia đi “rải”.