Lập luận của sử gia họ Trần không có gì mới. Được đào tạo trong nhà trường của Pháp, ông phê phán chính sách của các vua đầu triều Nguyễn không khác mấy so với các sử gia Pháp như Pierre Cultru, Andrien Charles Lauray, Louis-Eugène Louvet, Charles B. Maybon…

Sách Việt Nam sử lược xuất bản lần đầu năm 1920. Trong hơn nửa thế kỷ sau đó, dưới các thời Pháp đô hộ, Quốc gia Việt Nam rồi Việt Nam Cộng hòa, sách được tái bản nhiều lần (có lần do Cơ quan viện trợ Mỹ USAID tài trợ), vì vậy sách ảnh hưởng không ít tới nhận thức của nhiều thế hệ người đọc.

Nhân kỷ niệm 160 năm sự kiện Pháp nã đại bác vào bán đảo Sơn Trà (1-9-1858), chúng tôi đọc lại tiết “Quân Pháp đánh Đà Nẵng”, trong trí nảy ra hai câu hỏi:

LTS: Cuốn sách Saigon Septembre 45 (Sài Gòn tháng 9-1945) của Trần Tấn Quốc do NXB Việt Thanh, Sài Gòn, xuất bản năm 1947.

Cuốn sách được viết và xuất bản ngay trong lòng địch vào thời điểm cả nước ta đang sục sôi cùng cuộc kháng chiến chống Pháp. Tác giả dùng cách viết của một ký giả - đơn giản là tường thuật sự kiện nên tất cả đều mang tính khách quan. Và như trong mục Thay lời tựa, nhà báo Nam Quốc Cang có viết: “…Một ký giả đã được nhìn tận mắt thời cuộc trong những tháng Août và Septembre 1945, cố sức “ráp” theo thứ tự thời gian những tài liệu lịch sử lại thành một cuốn phim lịch sử. Một cuốn phim lịch sử không có màu sắc chánh trị, hình ảnh của một thời kỳ rộn rịp và đáng ghi nhớ mà chúng ta vừa mới trải qua”.

Điều đáng suy nghĩ là nhà báo Trần Tấn Quốc mất năm 1987, sau giải phóng. Tại sao không thấy ông xuất hiện trên văn đàn, báo chí - Đây là một nhà báo lớn. Chúng tôi mong nhận được thông tin về ông từ gia đình, từ bạn hữu của ông.

NGUYỄN TÀI

* Tên thật: Nguyễn Tài Đông.

* Bí danh: Tư Trọng, Tư Duy, Ba Sáng.

* Sinh năm 1926.

* Quê quán: làng Xuân Cầu, xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên.

* Sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước và cách mạng (cha là nhà văn Nguyễn Công Hoan, đảng viên; chú là Nguyễn Công Miều (tức Lê Văn Lương), Ủy viên Bộ Chính trị; chú là Nguyễn Công Bông bị đày lên Sơn La; anh ruột là Nguyễn Tài Khoái hy sinh năm 1947…). Trong kháng chiến chống Pháp, gia đình có 6 người hy sinh.

* Tham gia cách mạng khá sớm, vào Đảng Cộng sản Việt Nam tháng 3-1945.

* Trong kháng chiến chống Pháp, làm Trưởng ty Công an Hà Nội, rồi Giám đốc Sở Công an đặc khu Hà Nội.

* Tháng 9-1958, ông là Cục trưởng Cục Bảo vệ chính trị (Bộ Công an).

Trong lịch sử Việt Nam, Trần Nhân Tông được coi là vị minh quân bậc nhất. Người không những đã có những hành động nhân từ với nhân dân mà còn có những lời lẽ cứng rắn với đội ngũ quan lại, “rường cột” của chính quyền phong kiến. Và cũng chính Phật hoàng Trần Nhân Tông chứ không phải vị vua nào khác đã thấy được trước tiên bộ máy quan liêu cồng kềnh sẽ làm cho dân chúng bị sưu cao thuế nặng, sẽ dễ bị chết đói, bán vợ đợ con khi gặp thiên tai, địch họa.

Sự kết hợp đánh với đàm là một tư tưởng chiến lược truyền thống của dân tộc ta trong quá trình dựng nước và giữ nước. Truyền thống này đã được kế thừa và phát huy cao độ trong thời đại Hồ Chí Minh ngay từ những ngày đầu sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 tới hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược.