Bà Thu Nga nhờ tôi tham khảo thêm thông tin trong bài viết Andrée Marie VĨNH SAN - con gái út vua Duy Tân tử nạn của ông Nguyễn Ngọc Giao trên Internet để báo lại với Hội đồng Nguyễn Phúc tộc ở Huế và Đệ tứ chánh hệ biết để làm lễ tưởng niệm cô.
Cô Andrée Marie Vĩnh San là con gái của Cựu hoàng Duy Tân và bà vợ đầm cuối cùng của ông nên ít người biết. Trước đây trả lời câu hỏi Cựu hoàng Duy Tân - ông hoàng Vĩnh San có mấy bà vợ và có bao nhiêu người con, trong Hỏi - đáp về triều Nguyễn và Huế xưa, tập 4 (Nxb Trẻ 2002), tôi đã có dịp nhắc đến hoàn cảnh ra đời của cô. Nay cô vừa qua đời, tham khảo thêm thông tin từ Hoàng tử Claude Vĩnh San và Nguyễn Ngọc Giao, tôi viết bản tin này để bà con hoàng tộc Nguyễn và độc giả còn mến mộ ông vua yêu nước Duy Tân được rõ.
2. Về đời tư, vua Duy Tân - ông hoàng Vĩnh San (1900-1945) rất đặc biệt, khác hẳn các vua Nguyễn tiền triều. Đầu năm 1916, để làm vui lòng các bà mẹ, vua Duy Tân đã cưới bà Mai Thị Vàng - con gái của ông Mai Khắc Đôn - giáo đạo của vua. Ngày vua bị đày (1916) sang đảo Réunion với tên gọi là ông hoàng Vĩnh San, bà Mai Thị Vàng đi theo chồng và gia đình chồng. Qua đảo Réunion được hai năm, không chịu nổi thủy thổ ở đảo bà phải xa chồng để về nước.
Mười năm sau ông hoàng Vĩnh San gửi giấy ly hôn về để cho bà tái giá, nhưng bà Mai Thị Vàng vẫn thủ tiết thờ chồng cho đến ngày qua đời (1980) tại Hậu thôn Kim Long. Ở Réunion, năm 1927, ông hoàng Vĩnh San cưới bà Fernande Antier - con gái trong một gia đình người Réunion gốc Pháp - nơi mà ông hay lui tới ăn cơm tháng. Từ năm 1929 đến năm 1938, bà Fernande Antier đã sinh cho ông hoàng Vĩnh San một người con gái và ba người con trai:
Rita Suzy Georgette Vĩnh San (6/9/1929)
Guy Georges Vĩnh San (31/1/1933)
Yves Claude Vĩnh San (8/4/1934)
Joseph Roger Vĩnh San (18/4/1938).
Sau đó không hiểu lý do vì sao, ông hoàng Vĩnh San chia tay bà Fernande Antier và đến ăn ở với bà Maillot Marie Ernestine (sinh năm 1924) ở Saint Benoit. Ngày 5/5/1945, ông hoàng Vĩnh San rời La Réunion để sang châu Âu tham gia vào lực lượng “Pháp Tự Do” đánh Đức giải phóng nước Pháp, để lại cho bà Maillot Marie Ernestine một cái bầu mới trên hai tháng. Ngày 1/12/1945, một cô con gái ra đời được mẹ đặt tên Marie Gisèle Andrée (sau này đổi thành Andrée Marie Vĩnh San).
Claude và Andrée Vĩnh San. Ảnh: Nguyễn Duy.
Khi Andrée Marie mới 26 ngày tuổi thì thân sinh của cô bị tử nạn ở Oubangui trên đường bay từ Paris về đảo Réunion. Ông hoàng Vĩnh San chưa được thấy mặt người con gái út của ông. Trong mắt của Andrée Marie cũng chưa hề có hình ảnh của cha cô. Cô lớn lên nhờ sự nuôi dạy của mẹ. Cô được an ủi bớt nỗi cô đơn nhờ tình thương yêu của các anh chị cùng cha khác mẹ với cô.
3. Andrée rất có nghị lực, biết lao động sớm và chịu khó học hành. Cuối đời, cô làm việc cho ngành điện lực đảo Réunion.
Đảo Réunion (La Réunion, trước đây là đảo Bourbon) là một quả núi lửa mọc lên từ đáy biển thuộc Ấn Độ Dương, cao 7.000 mét, đỉnh của hòn đảo cao 3.000 mét so với mặt biển, cách phía đông của Madagascar 700 km, cách Mauritius 200 km về phía tây nam. Réunion có chiều dài là 63 km, rộng 45 km, diện tích khoảng 2.517 km², dân số chưa đến một triệu người, hiện thuộc quyền sở hữu của Pháp. Những người dân sống chủ yếu ở vành đai chân núi, một số nhỏ ở sườn núi. Vào mùa mưa, đất đá ở thân núi thường sụt lở từng mảng. Dân chúng ở đây tự gọi mình là Réunionnais hay Créoles.
Giữa mùa Réunion mưa gió kéo dài đầu năm nay, ngày 29/1/2011, Andrée Marie từ nhà ra vườn, đúng vào lúc đất đá trên sườn núi ven vườn sụt lở đổ ào xuống vườn. Cô không kịp quay gót nên bị chôn vùi trong đất đá bùn. Được tin Andrée Marie chết thảm, ông Claude đang ở Réunion đến ngay để lo chôn cất người em gái xấu số. Ông báo cho người anh cả là Guy Georges Vĩnh San ở Paris biết: Đáng lẽ việc mai táng Andrée Marie tổ chức vào ngày 31/1/2011, nhưng phải hoãn lại cho đến trưa ngày thứ tư 2/2 (nhằm ngày 30 Tết Tân Mão ở quê nhà) để người con trai của cô, đang sống ở đảo Guadeloupe (Trung Mỹ) có thể bay về kịp. Cô ra đi để lại bốn người con Margaret, Franck, Johnny, Stephanie.
Đợi đến khi nhận được tin đầy đủ, bà con Đệ tứ Chánh hệ và Nguyễn Phúc tộc ở Huế sẽ làm lễ tưởng niệm và nhập tự cho Andrée Marie Vĩnh San - người con gái út của cựu hoàng Duy Tân, một thành viên của đại gia đình Nguyễn Phúc tộc ở Huế.
Huế, Tết Tân Mão 2011
