Kết quả mùa tuyển sinh năm nay cho thấy cách thức tính điểm để thí sinh dùng dự tuyển vào đại học của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) đã khiến cho nhiều học sinh ưu tú không vào được đại học. Theo bài báo Cuộc đua không cân sức trên Tuổi trẻ online ngày 4-8-2017 thì ở Đại học Y Hà Nội và Đại học Y Dược TP.HCM, trên 90% những người trúng tuyển vào trường là nhờ cộng điểm ưu tiên! Có nghĩa là những thí sinh thật sự giỏi chỉ chiếm chưa tới 10% trong tổng số những người được tuyển vào học đại học. Như thế làm sao thực hiện được chính sách đào tạo nhân tài cho đất nước mà chính phủ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cổ vũ và mong đợi? Xin ông Bộ trưởng GD-ĐT hãy giải thích giùm!
Đó là một sai lầm, bất công, phi khoa học mà không nhà giáo dục chân chính, nhà khoa học chân chính, và không trường đại học chân chính nào trên thế giới chấp nhận!
Ta thử phân tích vì sao kết quả thi đại học không công bằng? Vì cả hai lẽ: cách tính điểm thi và cách tính điểm ưu tiên.
Thứ nhất: Cách tính tổng điểm thi mà Bộ GD-ĐT bắt buộc là:
50% điểm bài thi tốt nghiệp THPT quốc gia với đề thi chung toàn quốc + 50% điểm trung bình trong học bạ.
Chính cái 50% điểm trung bình trong học bạ với bài thi các môn khác nhau từ lớp này qua lớp khác, từ trường qua trường khác là một nguyên nhân đưa đến thiếu công bằng. Không thể so sánh điểm trung bình của hai thí sinh khi mà hai người làm hai bài thi khác nhau. Chỉ có thể so sánh khí hai thí sinh cùng làm một đề thi. Vậy thì 50% điểm trung bình trong học bạ chỉ tạo ra công bằng khi tất cả học sinh cả nước cùng làm chung một đề thi trong các học kỳ mà thôi. Hơn nữa, với căn bệnh chạy theo thành tích thâm căn cố đế thì các trường đua nhau cho điểm “trên trời”, là điểm ảo cả, khiến không thể phân loại học sinh giỏi với học sinh trung bình thì làm sao xét tuyển được các thí sinh thật sự ưu tú vào đại học được.
Thứ hai: Điểm ưu tiên được cộng một cách cứng nhắc, theo cảm tính, thiếu tinh thần khoa học. Vì sao? Bởi vì điểm ưu tiên chỉ có thể tạo ra công bằng và khoa học khi không làm những thí sinh thuộc loại ưu tú nhất bị loại. Muốn vậy, thì điểm ưu tiên chỉ thực sự có ý nghĩa và thực sự khoa học là khi cộng vào thì không một thí sinh nào được cộng ưu tiên mà có tổng điểm vượt điểm người thủ khoa không cộng ưu tiên.
Muốn thế phải làm sao?
Có hai cách: cách tuyệt đối (cách lý tưởng) và cách tương đối (cách có thể áp dụng thực tế).
Cách tuyệt đối (lý tưởng): Giả sử các thí sinh thi vào Trường đại học Y Hà Nội.
Gọi T là điểm thủ khoa, ở đây được định nghĩa là tổng điểm cao nhất của các môn thi trong tất cả thí sinh mà chưa cộng điểm ưu tiên. Sinh viên sẽ gồm hai loại: loại không có điểm ưu tiên và loại có điểm ưu tiên. Gọi K là điểm trung bình của tất cả thí sinh không có điểm ưu tiên. Loại thí sinh có điểm ưu tiên sẽ gồm n mức ưu tiên khác nhau. Gọi U1, U2, …, Un là điểm thi trung bình lần lượt của các nhóm thí sinh ứng với mức ưu tiên 1, 2, …, n mà chưa cộng điểm ưu tiên.
Khi đó, điểm thi để ứng viên nộp đơn xét vào Đại học Y Hà Nội của nhóm ưu tiên thứ i sẽ được tính là:
Min [(Điểm thi chưa cộng điểm ưu tiên của thí sinh) x (K/Ui), T] (1)
Lưu ý, việc lấy Min là cái nhỏ nhất trong hai cái để bảo đảm rằng sau khi thêm điểm ưu tiên thì điểm của thí sinh không được vượt điểm của thủ khoa T đã định nghĩa trên đây. Còn công thức (Điểm thi chưa cộng điểm ưu tiên của thí sinh) x (K/Ui) tức là nhân điểm thi thực tế của thí sinh trong nhóm ưu tiên thứ i cho hệ số K/Ui cốt nhằm làm cho điểm trung bình của nhóm ưu tiên thứ i bằng điểm trung bình của nhóm không ưu tiên, và như vậy mọi nhóm đều có điểm trung bình bằng nhau. Đó là cách thêm điểm ưu tiên khoa học nhất dựa trên thống kê toán học.
Với phương tiện máy tính ngày nay thì việc thực hiện tính điểm ưu tiên như thế không có gì khó khăn cả.
Nhưng hãy lưu ý rằng với công thức (1) trên đây, nếu đề thi dễ quá như năm nay hay đề thi thiếu tính khoa học phân loại khiến các thí sinh trung bình khá và thí sinh giỏi có điểm suýt soát như nhau, dính chùm một cục thì tỷ số K/Ui tương đương hay gần bằng 1, khi đó công thức (1) cho biết việc thêm điểm ưu tiên không ảnh hưởng đáng kể đến điểm thật, có nghĩa không cần thêm điểm ưu tiên nữa. Nhưng nếu trong trường hợp này (như năm nay có nhiều thí sinh ở vùng được điểm ưu tiên có điểm thi chưa kể ưu tiên có thể đã bằng hay gần bằng điểm thủ khoa T) mà cứ cho điểm ưu tiên bằng cách cộng điểm ưu tiên do Bộ GD-ĐT ấn định trước vào điểm thi thì hoàn toàn phi khoa học! Vì vậy, không có gì khôi hài bằng tổng điểm tuyệt đối theo lý thuyết là 30 mà điểm chuẩn vào trường, tức điểm thấp nhất để vào trường lại trên 30 (!) hay 30, 29,5… như đã thấy tại một số trường năm nay. Chính vì cái sai lầm chết người này mà năm nay, rất nhiều thí sinh giỏi thật sự đã không được trúng tuyển vào đại học! Cái này sẽ là một trong những thủ phạm làm trì trệ đất nước. Ai chịu trách nhiệm đây, ngoài Bộ GD-ĐT?
- Cách tương đối (dễ áp dụng trong thực tế):
Gọi T là điểm của thủ khoa (không kể điểm ưu tiên).
Gọi U1, U2, … Un là điểm ưu tiên mà Bộ GD-ĐT gán lần lượt cho các nhóm ưu tiên 1, 2, …, n.
Gọi U = Max (U1, U2, … Un) là điểm ưu tiên lớn nhất trong tất cả các nhóm ưu tiên.
Bấy giờ:
Bước 1: Mọi thí sinh có điểm thi không kể ưu tiên mà lọt vào khoảng [T-U, T] đều được tuyển. Chẳng hạn, điểm thủ khoa (không kể ưu tiên là 29, và tổng điểm ưu tiên tối đa là 3,5 thì tất cả mọi thí sinh có điểm thi không kể ưu tiên từ 29-3,5 = 25,5 đương nhiên trúng tuyển. Sau đó qua:
Bước 2: Xếp thứ tự tất cả những thí sinh còn lại theo thứ tự điểm từ trên xuống. Điểm ở đây là điểm không có ưu tiên nếu thí sinh không thuộc diện ưu tiên, điểm thi cộng với điểm ưu tiên nếu thí sinh thuộc diện ưu tiên. Căn cứ vào danh sách này tuyển từ trên xuống đúng với số chỉ tiêu còn lại sau khi đã tuyển ở Bước 1.
Chỉ có một trong hai cách trên đây mới không loại đi những thí sinh thuộc loại ưu tú nhất và đồng thời cũng nâng đỡ được các thí sinh thuộc diện ưu tiên một cách tương đối công bình mà thôi.
