Ít ai biết rằng mối rang là một món hấp dẫn, giàu chất đạm và khoáng. Mối rang có vị bùi, béo, ngọt và rất thơm - mùi châu chấu nướng.
Sau những cơn mưa giông chiều, trong tiết Tiểu mãn vào tháng tư âm lịch hàng năm, nhất là các cơn mưa vừa dứt vào tầm chạng vạng, không khí mát mẻ hẳn lên, cũng là lúc hàng đàn mối dày đặc từ tổ chuôi ra với đôi cánh mỏng, bay lấp lánh, chập chờn trong bóng hoàng hôn.
Chúng bay quần tụ vào nơi có ánh sáng. Một số bà con ở miền núi, ơi ới gọi nhau bắt mối, có khó, có bận đến mấy thì cũng tranh thủ bắt vài bát mối, thành thử có câu ca “dí dỏm”:
Con ơi bắt mối đem rang
Nhanh tay không kẻo, mối sang nhà người |
Nếu không có điện, khi phát hiện có mối đang bay ra, người ta thắp một cây đèn dầu, hoặc đèn cầy, cắm giữa cái thau lớn đặt ở nơi thuận tiện ngoài sân, trong thau đổ nước ngập một phần tư cây đèn. Mối thấy ánh sáng cùng nhau bay đến, sà xuống gặp nước, ướt cánh không bay lên được, nên nằm lại trong thau, thỉnh thoảng người ta lấy tay khuấy nước trong thau. Nếu thấy trong thau nhiều mối thì hốt mối ra bỏ vào bao nilon. Nếu vùng nào có điện, nhất là các ngọn điện ở trước sân.
Khi phát hiện có mối, lập tức tắt tất cả các ngọn điện trong nhà nhằm mục đích không cho mối vào nhà để thu hút mối tập trung một chỗ (xác mối chết ở trong nhà khó thu dọn, kiến đánh hơi sẽ vào nhà). Cũng như cách trên, người ta đặt một cái thau lớn dưới bóng đèn điện đang thắp sáng, trong thau chỉ đổ ¼ nước, không cần đèn các loại. Lúc bấy giờ, không những có con người bắt mối mà còn có các “lực lượng” khác như: cóc, ễnh ương, gà … cùng tham gia đớp, mổ mối .
Món mối rang. Ảnh: Lê Quốc Kỳ.
Công đoạn bắt mối chỉ diễn ra khoảng ½ giờ là kết thúc. Lúc này mối đã ít dần, chúng bị rụng cánh và rớt dần ở chung quanh khu vực. Sau khi kết thúc việc bắt mối, người ta dùng nước sạch rửa nhẹ nhàng mối nhiều lần cho sạch và vớt ra một cái rổ nhựa để cho ráo nước…Mối mới bắt còn nguyên cánh mỏng, thân dài khoảng 1cm, bụng lớn bằng sợi bún tươi, có viềng đen quanh thân màu vàng nâu, ngực và đầu nhỏ hơn.
Mối rang là món ăn ngon miệng, hấp dẫn đối với đồng bào Cờtu (bà con gọi là: clap padieng – có nghĩa là mối rang) và một số người kinh của quê tôi.
Mối là một loại côn trùng giàu chất đạm và khoáng. Muốn ăn, người ta đặt cái chảo lên bếp, chờ nóng đều, bỏ vài bát mối này vào và dùng đũa khuấy đều, mối bốc hơi và khô dần… cho đến khi từ chảo bay ra một mùi thơm quyến rũ, ngào ngạt, mang hương thơm mùi châu chấu nướng và những tiếng nổ lẹt đẹt nho nhỏ, báo hiệu mối đã chín rồi. Lúc này đổ ra trẹt, lấy các ngón tay đảo nhẹ và sảy, hay bật cái máy quạt cho cánh mối bay đi, chỉ còn lại thân mối vàng lườm.
Không có gì thú vị khi với vai người khách, được thưởng thức hương vị thơm lừng, beo béo và ngọt ngào …của món mối rang – clap padieng, có thêm vài ly rượu đế, rôm rã trò chuyện cùng với người già, lũ trẻ. Gương mặt của họ cũng hồng lên lấp lánh bên bếp lửa hồng.
Ngày nay, ở quê tôi, người Kinh cũng làm quen với món ăn này. Họ bắt mối đem rang, khách đường xa, đã một lần thưởng thức cái hương vị thơm ngon, độc đáo này thì không thể nào quên và hẹn tiết Tiểu mãn năm sau quay lại.
