Nước Mỹ 2000-2009: Thập niên đến từ địa ngục

Bị chặn đầu bởi vụ 11/9 vào lúc mở đầu thập niên, và bịt đuôi bởi sự khủng hoảng nặng về tài chính vào cuối thập niên, 10 năm đầu của thế kỷ này hầu như xuống dốc thành thập niên làm chán nản nhất và làm thất vọng nhất mà người Mỹ đã sống qua từ sau thế chiến thứ II. Chúng ta gọi nó là Thập niên đến từ địa ngục (Dacade from Hell) hay Thập niên đền tội (Decade of Reckoning), hay Thập niên tổn thất (Lost Decade).

Sự kiện khủng bố ngày 11/9/2001 làm chấn động nước Mỹ và thế giới.

CÁC SỰ KIỆN TỒI TỆ ĐÃ XẢY RA TRONG TỪNG NĂM, TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2009

● Năm 2000

Những người ôm bom tự sát của Al-Qaeda tấn công diệt lôi hạm U.S.S. Cole của Mỹ, giết chết 17 lính thủy (USS Cole là chiến hạm của Mỹ, bị tấn công ngày 12/10/2000 khi chiến hạm này đã cập bến cảng Aden của Yemen).

Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ chấm dứt trong hỗn loạn và được giải quyết bởi Tòa án tối cao.

● Năm 2001

Nền kinh tế Mỹ bước vào suy thoái.

19 kẻ khủng bố Hồi giáo lái máy bay cướp được đâm vào Trung tâm Thương mại Thế giới (World Trade Center) và Lầu Năm Góc (Pentagon), làm chết gần 3.000 người (vụ 11/9).

Những lá thư chứa chất độc Anthrax được gửi tới các cơ quan và văn phòng Thượng viện Mỹ, làm chết 5 người và tạo ra tình trạng kinh hoàng.

Mỹ xâm lăng Afghanistan để đáp trả vụ bị tấn công ngày 11/9).

Nền kinh tế Mỹ suy thoái theo chiều mũi tên…!

Enron nộp đơn xin phá sản, vụ phá sản lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ tính tới năm 2001 (Enron là Công ty Năng lượng hàng đầu thế giới có trụ sở chính tại Houston, bang Texas với 22.000 nhân viên, phá sản cuối năm 2001).

● Năm 2002

Ngày 10/10/2002, Hạ viện Mỹ thông qua nghị quyết với 296 phiếu thuận và 133 phiếu chống, rồi Thượng viện lúc gần nửa đêm với số phiếu 77-23, đồng ý để Tổng thống Bush dùng quân lực Mỹ tấn công Iraq.

● Năm 2003

Tàu không gian con thoi Columbia phát nổ trên đường trở về làm toàn bộ phi hành đoàn 7 người chết.

Ngày 15/3/2003, Mỹ mở đầu chiến dịch “Shock and Awe” được thiết kế từ năm 1966 bằng cách bắn 300 tên lửa Tomahawk, mỗi quả mang 1.000 cân chất nổ vào thành phố Baghdad của Iraq, ngày thứ hai vẫn tiếp tục. Trong 2 ngày, tổng cộng quân đội Mỹ đã bắn tới 800 tên lửa vào thành phố 5 triệu dân,...

Tổng thống Bush tuyên bố Sứ mạng đã hoàn thành (Mission Accomplished) trong khi bạo loạn phát triển tại Iraq.

Nhà Trắng xác nhận đã tình báo sai lầm về vũ khí hủy diệt hàng loạt của Iraq.

● Năm 2004

Tổng số quân Mỹ chết ở Iraq vượt quá 1.000.

Các hình ảnh ngược đãi tù nhân bởi các cai tù ở nhà tù Abu Ghaih bị đưa ra công chúng. Nhà tù Abu Ghaih cũng gọi là Baghdad Correctional Facility là nhà tù ở Iraq giam giữ các tù binh người Iraq do quân đội Mỹ bắt trong chiến trận tại Iraq. Sự ngược đãi bao gồm các cực hình về cơ thể và tinh thần, kể cả giết chết và hãm hiếp. Những thủ phạm gây ra tội ác là những nhân viên của Đại đội cảnh sát quân sự 327 của Quân đội Mỹ, và Cơ quan phụ trợ Chính phủ Mỹ.

Tổng thống Bush được tái bầu cử, đánh bại Thượng Nghị sĩ dân chủ John Kerry.

● Năm 2005

Tổng số quân lính Mỹ chết tại Iraq đạt đỉnh 2.000.

Bão Katrina tấn công New Orleans; các đê chắn nước bị vỡ; hơn 1.500 người bị chết.

● Năm 2006

Chỉ số giá nhà S&P/Case-Shiller đạt đỉnh; quả bóng kinh doanh nhà bắt đầu nổ tung.

Bộ trưởng quốc phòng Donald Rumsfeld từ chức sau khi Đảng Cộng hòa mất đa số trong Quốc hội.

Số lính Mỹ chết tại Iraq lên tới 3.000.

● Năm 2007

Cầu xa lộ ở Minneapolis sập làm chết 13 người. Cầu I-35W Mississipi River, có tên chính thức là Cầu 9340 (Brodge 9340) gồm 8 làn xe bắc qua sông Mississippi ở vùng Minneapolis thuộc bang Minneasota, nước Mỹ.

Hiện trường cầu 9340 bị sập ngày 1/8/2007. Ảnh: pbs.org.

Chủ tịch hội đồng Ngân hàng Trung ương Liên Bang Ben Bernanke cảnh cáo rằng nền kinh tế sẽ tồi tệ hơn.

● Năm 2008

Tổng số lính Mỹ chết tại Iraq lên tới 4.000.

Chính phủ Mỹ giành quyền điều khiển hai Công ty Fannie Mae và Freddie Mac, là hai công ty kinh doanh cho vay mua bán nhà rất lớn tại Mỹ đã được Bộ Tài chính nhận bảo trợ vào tháng 9 năm 2008 để tránh sự phá sản của hai đại công ty này. Đây là một sự kiện tài chính quan trọng của nhiều sự kiện trong bối cảnh khủng hoảng cho vay vô cùng nghiêm trọng đang tiếp diễn.

Công ty Lehman Brothers nộp đơn xin phá sản ngày 15/9/2008. Sự phá sản của Lehman Brothers là sự phá sản lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ tính tới năm 2008 với tài sản hơn 600 tỉ đô la.

● Năm 2009

Hai Công ty xe hơi Chrysler và General Motors tuyên bố phá sản; chính phủ đành phải nhảy vào làm chủ một phần.

Tổng thống Obama loan báo kế hoạch 275 tỉ đô la, giúp những người có nhà đang ở tránh bị ngân hàng tịch thu để trừ nợ.

Bernie Madoff là cựu giám đốc chứng khoán NASDAQ, đã điều hành gian lận theo cách lấy tiền đầu tư của người sau trả lãi cho người đầu tư trước hay chính tiền của họ trả lãi cho họ, đó là sự gian lận trong đầu tư lớn nhất trong lịch sử thị trường tài chính Wall Street, lấy hàng tỉ đô la, tổng cộng đã làm mất của khách hàng khoảng 65 tỉ đô la. Ngày 29/6/2009 Bernie Madoff bị tòa tuyên án 150 năm tù, đó là mức án cao nhất vì án tử hình đã bị bãi bỏ.

Ngân sách chính phủ Mỹ đề nghị là 3,6 nghìn tỉ đô la, với sự thâm hụt năm 2009 dự báo vào khoảng 1,75 nghìn tỉ đô la.

Tỉ lệ thất nghiệp ở Mỹ lên đỉnh 10,2%

TỔNG HỢP VỀ CUỘC ĐẠI TAN RÃ

- Cuộc bầu cử Tổng thống gay cấn nhất và lộn xộn nhất trong lịch sử nước Mỹ (bầu cử giữa ông Bush của đảng Cộng hòa và Al Gore của Đảng Dân chủ năm 2000, ông Bush được nhiều phiếu theo cử tri đoàn, nhưng lại thua theo số phiếu phổ thông, hai bên tranh cãi, tòa án xét và phán quyết ông Bush thắng cử).

- Giây phút xác lập thập niên xuất hiện: cuộc tấn công khủng bố ngày 11/9/2001, đã định hình lại nền chính trị toàn cầu cho ít nhất một thế hệ và khiến người Mỹ đặt vấn đề về an ninh của mình đã có.

- Thị trường chứng khoán giảm 26% từ năm 2000, khiến cho thập niên này là thập niên tồi tệ nhất với thị trường chứng khoán.

- Đối với người lao động trung bình, thì thập niên này quả là 10 năm khá tồi tệ. Những người Mỹ có thu nhập thấp sinh sống càng tồi tệ hơn. Năm 2000, 11,3% người Mỹ sống dưới mức nghèo khổ. Vào năm 2008, con số này đã lên tới 13,2%. Trong khi đó tỉ lệ người Mỹ không có bảo hiểm y tế đã tăng từ 13,7% lên 15,4%.

CÁI GÌ ĐÃ ĐI SAI ĐƯỜNG?

Vì vậy, đây là câu hỏi lớn: Tại sao như thế? Tại sao quá nhiều thứ tồi tệ như thế đã xảy ra trong thập niên này?

* Theo hầu hết tài liệu, Osama Bin Laden đã thành lập tổ chức của ông ta vào khoảng thời gian giữa năm 1988 và 1990. Một phần, Mỹ đã giúp tạo ra chính cái băng nhóm vô cùng khó chịu này bằng cách tài trợ cho Mujahedin, nhóm chiến đấu chống Xô Viết tại Afghanistan trong thập niên 80, và Mỹ đảm trách phần lớn việc huấn luyện cho bộ binh của Bin Laden. Nhưng các chiến sĩ chiến đấu cho tự do thân hữu của Mỹ đã trở thành kẻ thù của Mỹ.

Trong vụ đánh bom của Al-Qaeda năm 1992 vào một khách sạn tại Yemen, với hy vọng giết chết hải quân Mỹ trên đường đi đến Somali. Tiếp đến là vụ đánh bom đầu tiên Trung tâm Thương mại Thế giới, vào năm 1993. Ba năm sau, vụ đánh bom Khobar Towers tại Saudi Arabia làm chết 19 nhân viên không lực Mỹ. Bin Laden phát đi những mệnh lệnh kêu gọi những người Hồi giáo nổi dậy và giết người Mỹ.

* Sau tất cả những sự kiện đó, thì vụ 11/9/2001 có phải là một ngạc nhiên không?

Đã có những người thấy những gì sẽ xảy đến, đáng lưu ý nhất là nhân viên FBI John O’Neill, người đã chết trong cuộc tấn công vào Trung tâm Thương mại Thế giới và câu chuyện của ông ấy được kể lại vanh vách trong quyển sách đầy tài hoa và tri thức The Looming Tower: Al-Qadea and The Road to 9/11 của Lawrence Wright. Thỉnh thoảng O’Neill đã cảnh báo các thượng cấp của anh ta rằng: Al-Qadea đã sẵn sàng cho một cuộc tấn công lớn. Nhưng những cảnh báo đó đều bị cho là không quan trọng, khiến ông phải nghỉ việc ở văn phòng cơ quan ấy.

Một lời tiên đoán khác nữa là của Giáo sư Đại học Harvard Samuel Huntington, mà quyển sách của ông The Crash of Civilizations and the Remaking of Word Order (Sự va chạm của các nền văn minh…) đã gợi ra rằng văn hóa và tôn giáo sẽ là nguồn gốc của xung đột trong thời hậu chiến tranh lạnh.

* Một nguyên nhân gần đúng khác là các luật cho vay mới thuộc loại “quá thoải mái” (loosey-goosey) (vô tư như ngỗng đực!) đã cho phép những công ty giống như Bear Steam và Lehman chất đống 30 đô la nợ trên 1 đô la vốn! Các giám đốc điều hành các cơ sở này đưa ra những lý lẽ khăng khăng ủng hộ sự đúng đắn cho tác dụng đòn bẩy lớn hơn nữa và ầm ĩ chống lại việc điều chỉnh các khoản đầu tư phát sinh (derivatives), bởi vì họ tuyên bố rằng thị trường không bị trói buộc thì càng hữu hiệu. Vâng, chính là việc sử dụng không bị trói buộc tác dụng đòn bẩy và các nguồn đầu tư phát sinh đã hủy hoại công ty của họ và đã phá hoại phần còn lại của chúng ta.

* Sự hủy diệt có tính sáng tạo của Internet đã góp phần vào việc phá sản của các công ty này. Trong khi mạng máy tính toàn cầu (Web) mở ra thế giới mới và tạo ra hàng ngàn công việc tại các công ty Amazon, Google và các công ty tương tự thì nó đã chiếm chỗ của các công nhân tại các cơ quan lữ hành và chính phủ, tại các tòa báo ngày, tạp chí và tại các cửa hàng như Circiut City và Tower Records - những điểm phân phối truyền thống về các dịch vụ, thông tin và hàng hóa... Những kinh tế gia gọi đó là sự phản trung gian (disintermediation).

Ảnh minh họa.

* Sự xuống cấp hạ tầng cơ sở lan rộng vượt quá thành phố Crescent. Vào lúc 6 giờ 5 phút chiều ngày 1/8/2007, cây cầu Minneapolis I-35W bắt qua sông Mississippi đã sập, làm chết 13 và bị thương 145 người. Hội đồng quản trị an toàn giao thông Quốc gia (National Transportation Safety Board) về sau đã nêu lên một sai lầm trong thiết kế như là nguyên nhân của sự sụp đổ. Còn bao nhiêu cầu, đường, và đập khác là những bẫy sập chết người đang rình rập?

BẮT ĐẦU TRỞ LẠI

Không có gì bảo đảm rằng thập niên tiếp theo sẽ tốt hơn thập niên này. Dường như Trung Quốc sẽ tiếp tục phát triển nhanh hơn Mỹ, và nước Mỹ có thể tiếp tục thấy sự vượt trội toàn cầu của mình bị bào mòn dần dần.

Tóm lại: Nếu người Mỹ nhớ những sai lầm đã qua và tránh tạo điều kiện dễ dãi khiến việc trì trệ và thiếu trách nhiệm có cơ hội phát triển, thì hi vọng thập niên tới sẽ tốt đẹp hơn thập niên vừa qua.

(Theo Tạp chí Time ngày 7/12/2009
và rất nhiều tài liệu khác trên Internet)