Ấn Độ là một đất nước vĩ đại với lịch sử vĩ đại và bí ẩn của mình. R.Tagore là sự kết tinh của văn hóa Ấn Độ và văn hóa hiện đại phương Tây, đó là một giọt nước, một giọt lệ trong phản chiếu toàn bộ Ấn Độ.
R.Tagore đã đi gần khắp thế giới để hiểu về nhân loại (ông ghé Việt Nam chúng ta năm 1929), “tôi đi xa để được tái sinh mãi mãi trên quê hương Ấn Độ”, “nhưng tôi vẫn yêu Ấn Độ nhất, Ấn Độ nghèo khổ, đau thương”. 1913, R.Tagore với tập Thơ dâng được giải Nobel. Thế giới xem Tagore là kỳ tích thứ hai của Ấn Độ, sau Kalidasa - nhà thơ lớn của Ấn thế kỷ thứ 5.
Khó mà nói hết được tình cảm chúng ta khi tiếp xúc với Tagore. Trái tim chúng ta cảm thấy dịu êm, lòng chúng ta cảm thấy như được vuốt ve, ràng rịt khi đọc những vần thơ tình Tagore. Không ở đâu, dù là trong văn học phương Tây nhiều thế kỷ thơ tình, có thể có những vần thơ như thế:
“Đôi mắt âu lo của em buồn
Em muốn nhìn vào tâm tưởng của anh.
Như trăng kia nhìn sâu vào biển cả…”
“Trái tim anh là chim sa mạc
Đã thấy trời trong mắt của em” |
Thơ Tagore là ánh sáng của trái tim hạnh phúc và đau khổ; nó còn là triết lý về cuộc sống. Và đó chỉ mới là một phương diện của thiên tài Tagore… Ông còn viết kịch, viết tiểu thuyết, vừa hiện thực vừa nhân đạo, yêu cuộc sống, yêu con người, thức tỉnh họ đấu tranh cho nền độc lập của Ấn Độ…
Chúng tôi đã đến đất nước Ấn Độ, đến sông Hằng, đến các kỳ tích văn hóa, cầm bàn tay chân thật của những người lái xe lam (tuk tuk); mỗi bước đi trên đất nước Ấn, chúng tôi đều nhớ đến Tagore với câu thơ: “Bạn ơi, đến đây đừng nao lòng – Hãy bước đi trên trái đất cằn khô…”.
HỒN VIỆT
| Người làm vườn I. Đôi mắt âu lo của em buồn
Em muốn nhìn vào tâm tưởng của anh
Như trăng kia nhìn sâu vào biển cả,
Em đã biết cõi đời anh
Anh không giấu em một điều gì cả,
Chính vì thế mà em không bao giờ hiểu biết hết về anh
Nếu đời anh là hạt ngọc,
Anh sẽ đập tan ra hàng trăm mảnh để xâu thành
một chuỗi hạt và quàng vào cổ em
Nếu đời anh là một đóa hoa, dịu dàng bé bỏng
Anh sẽ tách ra khỏi cành và cài lên mái tóc em
Nhưng than ôi! đời anh là một trái tim
Nào ai biết được bến bờ của nó
Em là nữ hoàng của Vương quốc đó
Thế mà em có bao giờ biết được biên giới của nó đâu.
Nếu trái tim anh là lạc thú
Nó sẽ nở ra nụ cười sung sướng và em sẽ thấu suốt
được ngay Nếu trái tim anh là khổ đau
Nó sẽ lặng yên biến thành những hạt lệ trong,
phản chiếu nỗi niềm u uẩn
Nhưng trái tim anh là tình yêu
Niềm vui, nỗi buồn của nó là vô biên
Cái giàu cái nghèo của nó là trường cửu
Trái tim anh ở gần em như chính cuộc đời em đó
Nhưng em có bao giờ hiểu được rõ cả nó đâu. II. “Ôi nhà thơ chiều sắp xuống rồi;
Và tóc anh đang ngả màu tro.
Những khi suy nghĩ một mình
Anh có nghe chăng tiếng bên kia nhắn gửi?” “Đã chiều rồi - nhà thơ nói -
Và tôi đang lắng nghe.
Bởi có thể một người nào từ trong làng kêu gọi.
Mặc dù chiều đã muộn rồi.
Tôi chờ xem hai trái tim non trẻ lạc loài
có gặp được nhau chăng,
Và hai cặp mắt say nồng
cầu xin một điệu nhạc
để phá tan sự lặng im
và nói giùm cho họ.
Nếu tôi cứ ngồi yên trên bờ bến cuộc đời,
chiêm ngưỡng cái chết và thế giới bên kia
thì ai sẽ dệt giùm họ những lời ca say đắm?”
… III. Vì sao ngọn đèn lại tắt?
Tôi đã lấy áo tôi che gió cho ngọn đèn,
chính vì vậy mà ngọn đèn đã tắt. Vì sao hoa lại tàn?
Tôi ghì nó vào lòng tôi
với một tình yêu khắc khoải,
chính vì vậy mà hoa đã tàn. Vì sao dòng suối cạn khô đi?
Tôi đã đắp một con đê qua dòng suối
để sử dụng cho riêng tôi,
chính vì vậy mà dòng suối cạn. Vì sao dây đàn đã đứt?
Tôi đã cố đưa một nốt cao quá sức của nó,
chính vì vậy mà dây đàn đã đứt. |
| Thơ dâng Ngày tử thần đến gõ cửa nhà ngươi.
ngươi sẽ có gì để hiến?
Ôi, tôi sẽ đặt trước mặt người khách ấy
cái ly đời đầy ắp của tôi -
Tôi sẽ không bao giờ
để cho cô, tay trắng ra đi.
Tất cả vụ nho ngọt ngào
của những ngày thu
và những đêm hè của tôi;
Tất cả bao nhiêu thu hoạch
trong cuộc đời bận rộn của tôi.
tôi sẽ đặt trước mặt cô ta
vào những ngày chung cục -
Khi tử thần đến gõ cửa nhà tôi. |
| Thơ Bạn ơi, xin đừng ngần ngại
Hãy bước chân xuống mặt đất khô cằn
Chớ tìm mộng trong bóng đêm mờ tỏ.
Trời đang sắp có những cơn giông tố.
Chớp sáng đập vào giấc ngủ chúng ta.
Hãy bước xuống cuộc đời thường.
Tấm mạng ảo mộng bị xé toang
Hãy đến náu bên trong
những bức tường đá ráp. |
(Trích từ Tuyển tập thơ Tagore - Đào Xuân Quý dịch - NXB Văn Học Hà Nội, 1979)
